Međunarodni dan biološke raznovrsnosti (biodiverziteta) obilježava se 22. maja da javnost podsjeti na ugroženost raznolikosti živog svijeta na planeti i značaj njenog očuvanja. Ovaj ekološki datum ustanovila je Generalna skupština Ujedinjenih nacija kako bi se zaustavilo izumiranje biljnih i životinjskih vrsta, kao i različitih ekosistema na Zemlji. Ovaj dan se obilježava kao podsjećanje na 22. maj 1992. godine kada je u Najrobiju usvojena Konvencija o biodiverzitetu, međunarodni dokument kojim su se države širom planete obavezale da štite raznolikost živog svijeta. Pojam biodiverzitet je biološka raznovrsnost i odnosi se na rasprostranjenost živih vrsta, ali i gena i ekosistema u nekom području ili na cijeloj planeti. Biodiverzitet je mjera zdravlja jednog ekosistema što je raznolikost vrsta veća, životna sredina je manje ugrožena.
Planeta Zemlja gubi biljke, životinje i pitku vodu dramatičnom brzinom, zaključak je četiri naučna izvještaja UN o biodiverzitetu.
Naučnici koji se sastaju u Kolumbiji o stanju biljnog i životinjskog svijeta za američki kontinent, Evropu i centralnu Aziju, Afriku i azijsko-pacifički region. Poslije tri godine istraživanja, zaključak je da stvari nigdje ne stoje dobro. Predsjednik istraživačkog tima Robert Votson rekao je da rad nije bio posvećen samo živim bićima, već i kako Zemlju održati nastanjivom za ljude, jer se naša vrsta oslanja na biodiverzitet za hranu, pitku vodu i javno zdravlje. “Trenutno stanje podriva blagostanje širom planete, i dugoročno nam prijeti u pogledu hrane i vode”, naveo je Votson u intervjuu.
Prema njegovim riječima, ono što se dešava je nusprodukt sve bogatijeg i sve naseljenijeg svijeta. Ljudima treba više hrane, više vode, više energije i više zemlje, a način na koji je društvo to pokušalo da ostvari se odrazilo na biodiverzitet, naveo je naučnik. Važna staništa su podjeljena, strane vrste su preplavile mnoga mjesta, hemikalije štete biljkama i životinjama, močvare i mangrovi koje uklanjaju zagađenje nestaju a u morima i okeanima se lovi previše ribe, tvrdi Votson. Kako je rekao, ljudski izazvane klimatske promjene i globalno zagrijavanje će uskoro pogoditi biodiverzitet kao svi drugi problemi zajedno. Izvještaji predviđaju da će, ako se trenutni trendovi nastave, na američkom kontinentu do 2050. biti 15 odsto manje biljaka i životinja nego što ih je sada, u Aziji do 2048. više neće biti ribe za komercijalni ribolov, Afrika bi do 2100. mogla da izgubi polovinu nekih vrsta ptica i sisara, a da je više od četvrtine vrsta koje žive samo u Evropi ugroženo. Votson kaže da su izgledi sumorni ako se društvo ne promjeni, ali da je to moguće. “Nekim vrstama prijeti izumiranje. Drugih je sve manje. To će biti usamljenije mesto u odnosu na današnji prirodni svijet. To je moralno pitanje. Da li ljudi imaju pravo da ih dovedu do izumiranja?”
Postaje sve očiglednije, kako navode u saopštenju, da su priroda i ravnoteža u prirodi osnova održivog opstanka svog živog svijeta na planeti, uključujući čovjeka. „Okolnosti i posljedice pandemije ukazuju da biodiverzitet, koji podrazumjeva brojnost vrsta, ekosistema i gena uistinu oličava bogastvo prirode, jeste temelj očuvanja dobrobiti čovječanstva i života kakvog danas poznajemo, a život čovjeka usaglašen sa prirodom i njenim bogatstvima jedini mogući put razvoja“.
Dok se svijet oporavlja od globalne pandemije, kreira se novi globalni okvir zaštite biodiverziteta sa ciljem usporavanja njegovog gubitka. Povodom 22. maja, Međunarodnog dana biodiverziteta, Ujedinjene nacije ove godine poručuju „Priroda nudi rješenja” pozivajući na zajedničke akcije na svim nivoima sa ciljem izgradnje budućnosti i života u skladu sa prirodom.
U evropskim razmjerima, Bosna i Hercegovina se ističe ekološkom heterogenosti prostora, geomorfološkom i hidrološkom raznolikosti, specifičnom geološkom prošlošću, te diverzitetom ekoklime, što je uvjetovalo posebno bogat živi svijet na našem teritoriju. Flora, fauna i fungia Federacije Bosne i Hercegovine ubraja se u najraznovrsnije u čitavoj Evropi, a visok stepen endemičnosti i reliktnosti daje joj značaj na nivou globalne biološke raznolikosti. Šume Bosne i Hercegovine predstavljaju jedan od najvažnijih nacionalnih prirodnih obnovljivih resursa, a po svojim karakteristikama (sastav i struktura vrsta drveća, prirodnost i bogatstvo biodiverziteta) spadaju među najvrednije šumske ekosisteme ovog dijela Evrope. Šume i šumsko zemljište u Bosni i Hercegovini zauzimaju oko 53% teritorije od čega šume oko 43%, a goleti oko 10%. Visoke ili tzv. ekonomske šume zauzimaju tek oko 25% površine BiH. U Bosni i Hercegovini se nalazi šest relativno očuvanih prašumskih otočića: Ravna Vala na Igmanu, Janj, Lom, Trstionica, Plješevica i Perućica.
Ravna Vala – Prašuma se nalazi na padinama planine Bjelašnica, na nadmorskoj visini od 1.280 do 1.450 metara nadmorske visine. Glavne šumske vrste drveta su jela i bukva, ali se javljaju smrča i javor. Također, prisutan je i veliki broj gljiva, među kojima i neke izuzetno rijetke, a registrovano je i 35 vrsta lišajeva.
Janj – Prašumski rezervat Janj ima površinu od 295 hektara, a udaljen je od Šipova oko 30 kilometara. U tom dijelu zabranjena je eksploatacija drveta, a od 60-ih godina prošlog vijeka taj predio služi isključivo za proučavanje prirodnih procesa u flori i fauni, bez uticaja čovjeka. Prašumu većinom čine stabla bukve i jele, ali i javora, brijesta, jasena i smrče.
Lom – Jedna od najvećih prašuma. Nalazi se na planini Klekovača, u sjeverozapadnoj Bosni. Prostire se na površini od 298 hektara. Zapazili su je još davne 1905. Austrougari, ali je sam rezervat osnovan 1956. godine. Neke životinje u Lomu su migracione, a neke stalne. Stalno prebivalište imaju ris, medvjed i srna. Od sitnije divljači zastupljene su jastreb, orlovi, soko…
Trstionica – Prašumski rezervat koji se nalazi kod Kaknja u centralnoj BiH. Spada u kategoriju zaštićenog prašumskog područja, a pored turističkog ima i veliki značaj sa šumarskog aspekta. Prostire se na 32,5 hektara i nalazi se na nadmorskoj visini od 1.005 do 1.112 metara.
Plješevica – Nalazi se na sjeveroistoku Bosne i Hercegovine, kod Bihaća. Planina Plješevica, na kojoj se nalazi istoimena prašuma, većim dijelom pripada susjednoj Hrvatskoj. Prašuma Plješevica pripada kategoriji strogih prirodnih rezervata. U podnožju Plješevice nalazio se i jedan od najutvrđenijih i najtajnovitijih vojnih aerodroma u Evropi, aerodrom Željava. Plješevica je planina koja je prirodna granica Hrvatske i Bosne i Hercegovine. Prostire se svojom dužinom sjeverozapad-jugoistok. Uglavnom je prekrivena gustom šumom.
Perućica – Prepuna je prekrasnih netaknutih prirodnih prizora, a jedan od njih je i Skakavac, vodopad koji se nalazi u srcu prašume viši od 70 metara. Ljudska ruka nikada nije imala utjecaj na ciklus rađanje-život-umiranje biljaka i životinja u ovoj prašumi. U njoj se nalazi veliki broj stabala starih oko 300 godina, a smatra se da je sama prašuma stara oko 20.000 godina. Ovdje se mogu pronaći stabla visoka preko 50 metara, a trenutno najviše izmjereno visoko je 57,4 metra. Dosadašnji rekorder, stablo visoko 62 metra nedavno je palo. S obzirom da je u ovoj prašumi do sad registrovano preko 170 vrsta drveća i grmlja, te preko 1000 vrsta zeljastog bilja, od kojih su brojni endemi, Perućica se smatra lokacijom od posebnog naučnog interesa. Zbog svoje ljepote i bogatstva, 1952. godine prašuma je proglašena strogo zaštićenim dijelom prirode koji se isključivo koristi za naučne i obrazovne svrhe, dok je 1954. godine stavljena pod zaštitu države kao prirodni rezervat. Jedna od posljednjih oaza netaknute prirode u Evropi, okružena je impozantnim planinskim vrhovima u BiH, Maglićem, Volujakom i Sniježnicom, dok je rijeka Sutjeska dijeli od Zelengore – jedne od najljepših planina u BiH, što je čini pravim mamcem za istraživače i sve zaljubljenike u prirodu. Kroz prašumu vas vode uredno markirane staze, a jedan od prvih detalja koji će vam zapasti za oko je Suški potok koji protiče kroz šumu formirajući mini bukove čiji huk je pravi praznik za uši, dok će nesvakidašnji prizori isprepletanih stabala starih čak nekoliko vijekova i zvuk tišine koju će povremeno prekinuti huk potoka, učiniti vašu šetnju još ugodnijom.
Biodiverzitet je najjednostavnije rečeno raznovrsnost svih živih bića na planeti Zemlji. Sam naziv je relativno nov i nastao je spajanjem dvije reči – „biološki” i „diverzitet”. Biodiverzitet je resurs od kojeg sve buduće generacije zavise, on predstavlja vezu između svih organizama na Zemlji, preduslov je za zdravu planetu i ima direktan uticaj na kvalitet života. Poslednjih godina svjedoci smo sve intenzivnijeg izumiranja različitih biljnih i životinjskih vrsta, a sve to zbog negativnog čovjekovog uticaja na prirodu. Smanjenje biodiverziteta može da dovede do toga da se milioni ljudi u budućnosti suoče sa nestašicom hrane i vode za piće.
Zadnja izmjena: 06. 03. 2024.
